CN/ JP/ ID/ MX - Ouderwetse spaarvarkens

Beweren dat het pottenbakken hier is uitgevonden gaat wat ver, maar dat China hierin een eeuwenoude traditie kent staat vast. Met spaarvarkens! In mijn collectie zitten exemplaren uit de jaren 1948-1955 en recente uit 2002 en 2006. Geen van alle met merk, de oudste wel met een herkomstplakkertje.

Waar “we’ Japan van kennen zijn keramiek (zoals het Imari porselein) , textiel, lakwerk, zwaarden en poppen, de theeceremonie, ikebana, vechtsporten, kalligrafie, origami, geisha en spelletjes (als b.v. Nintendo. Maar hebben ze ook wat met varkens en spaarvarkens? Zeker, om te beginnen de varkens: de meest populaire vleessoort in Japan is verrassend genoeg varken. Het vindt meer afzet dan rund en kip gecombineerd. Die traditie stamt nog uit de tijd dat Japan een arm en agrarisch land was. Samurai noemden varkens wandelende groente. Volgens de overleving dankten zij hun legendarische kracht en stamina aan hun dieet met een ruim aandeel voor varkensvlees. Uiteraard perfectioneerde Japan ook het fokken van varkens. De meest geprezen soort is kurobuta. Dit zwarte varken uit Kagoshima is niet van oorsprong Japans. Het is een rechtstreekse afstammelingen van het oud-Engelse black Berkshire ras.

Nabij Trowulan op Oost Java is een groot complex opgegraven van het Majapahit Koninkrijk uit de 14e en 15e eeuw. Waar grote aantallen terracotta figuren, waaronder spaarvarkens, zijn gevonden. De Majapahit spaarvarkens waren er om munten in te bewaren. Tot ca. 1300 was er de Majapahit munt van goud, later bronzen Chinese munten die ter plekke in flinke aantallen zijn gevonden. 5 van de getoonde spaarvarkens uit mijn collectie zijn echt Majapahit. Of ze origineel zijn daar heb ik m’n twijfels over, namaak zou kunnen. Op Bali maken pottenbakkers heden ten dage terracotta spaarvarkens die qua vorm en grootte wat afwijken van de Javaanse, maar mogelijk daarop wel geïnspireerd zijn. Ik heb er 2 in mijn collectie.

Varkens (spaarvarkens) in Indonesië? Dat moet ik even uitleggen. Het Majapahit Koninkrijk was een hindoe-boeddhistisch rijk van ca. 1293 tot ca. 1530, met als centrum Oost-Java, in het huidige Indonesië. Vanaf de 13e eeuw verspreid de Islam zich heel langzaam over Indonesië. Aangenomen wordt dat met het einde van het Majapahit Rijk en met de definitieve vernietiging van de hoofdstad in 1527 de productie van terracotta werd gestopt. Immers de sultanaten werden nu geregeerd door islamitische heersers,  en er was als gevolg van de islamitische 'beeldvijandigheid' niet langer behoefte aan terracotta figuren, laat staan spaarvarkens. Er is in die tijd veel stukgeslagen, geen wonder dat de meeste terracottabeelden en spaarvarkens die we nu nog kunnen zien vaak kapot zijn. Maar er is ook veel begraven op plekken waar later rijst of tabak werd verbouwd. En daar in de 20e eeuw weer werd gevonden. Wat er over is van de Majapihit cultuur is als erfgoed erkend en nu te zien in en nabij het Trowulan Museum.

Spaarvarkens uit Mexico vallen op door de beugel en het lichte gewicht. Mogelijk zijn ze gemaakt van klei met vulkaan-as. Vóór de grote aardbeving van 1985 kon je in de Wereldwinkel met regelmaat Mexicaanse spaarvarkens kopen. Daarna niet meer. Over de oorsprong en het nut van de beugel is het gissen. De meest eenvoudige verklaring is dat de spaarvarkens daarmee aan het plafond opgehangen kunnen worden. Wie het exact weet, mag het zeggen.